Ik font het van uitzonderlijke schoonheid

Ik font het van uitzonderlijke schoonheid

Let u wel eens op een lettertype? Als u de krant leest, of een boek? Ik vaak niet, wat een goed teken is. Als het lettertype – het font – mij wel zou opvallen, dan betekent dit waarschijnlijk dat ik het als storend ervaar. Bij het maken van een boek is de keuze voor het lettertype dan ook een heel belangrijke.

Er wordt steevast gekozen voor een letter met 'schreef': horizontale streepjes aan de boven- en onderkant van de 'stokken' en 'staarten' van de letters. De schreef vormt als het ware een lijn om een regel, wat een tekst voor het oog rustiger maakt. Het lettertype Times New Roman is wellicht het bekendste voorbeeld van een font met schreef.

De vormgever van Op zoek naar George, Hermen Grasman, gaf al in een vroeg stadium aan de perfecte letter te hebben voor mijn boek. Lexicon. Vol enthousiasme oreerde Hermen waarom hij meende dat dit font ideaal zou zijn. Hij vertelde dat het lettertype van een Nederlandse ontwerper is, Bram de Does. Aangezien mijn boek over Nederlandse historie gaat, was ik al snel verkocht.

Hermen verklaarde dat De Does het font ontwierp voor woordenboekenmaker Van Dale, vandaar de naam Lexicon. Terwijl ik met de vormgever aan de telefoon zat pakte ik een Van Dale uit mijn kast om de letters te bekijken. Aan de andere kant van de telefoonlijn roemde Hermen vanuit Groningen over de 'korte stokken en staarten'. En de 'e'. Ik moest vooral eens naar de schoonheid van die letter kijken!

Mijn ogen speurden een willekeurige pagina af en – uiteraard – was de 'e' snel gevonden. Inderdaad! De dunne horizontale lijn en de vloeiende ronding van de letter waren van buitengewone schoonheid. Kalligrafie, bijna. Zo mooi glooiend, in verschillende dikten, ging de letter linksom om het streepje heen. Je kon direct zien: die 'e' had zelf al een prachtig verhaal te vertellen.

Ik zocht naar andere letters en merkte op dat de 'a' ook zeker een fraaie verschijning was. Als lezer gaat je oog via de rug van de 'a' in een prachtige glijdende beweging naar de volgende letter, alsof je op een prachtige zomerdag van een glijbaan roetsjt. Wind in je haar, zon op je snoet, vlinders in je buik.

Met een beetje geluk beland je na die heerlijke 'a' bij de geweldige 'g'. De letter die in het Lexicon van De Does een klassieke vormgeving kent en die met haar mooie, ronde buik oogt als een oermoeder. Ze straalt warmte uit, schoonheid en ook een zekere kracht. Het is een lekker waar je je veilig bij voelt. Gelukkig.

Het behoeft geen nadere uitleg dat het enthousiasme van Hermen volledig door mij werd gedeeld. Het font Lexicon, nota bene door een Nederlander bedacht, moest het absoluut worden! En zo het geschiedde. Ik hoop dan ook dat u naast het verhaal van George ook oog zult hebben voor de prachtige letters die zijn verhaal vertellen. Het verhaal van de letter, van Lexicon, en de geestelijk vader zal ik u nu vertellen.

In 1982 kwam De Does met zijn eerste zelf ontworpen lettertype: Trinité. De ontwerper kreeg in 1991 van het Amsterdams Fonds voor de Kunst de vermaarde H.N. Werkmanprijs; zijn lettertype was het beste grafische ontwerp van dat jaar.

Een jaar later zag de letter Lexicon zag het levenslicht. De Does ontwierp het voor Van Dale, aangezien het font waar zij mee werkten voor problemen zorgde bij het drukken van 'De Dikke'. De korte stokken en staarten van Lexicon en de in verhouding grote body maakte het lettertype heel praktisch. “Daardoor wordt een letter ruimer, opener en toegankelijker”, vertelde De Does in 2001 tegen NRC Handelsblad. Regels konden dankzij Lexicon dichter op elkaar worden gezet, waardoor er meer op een pagina pasten zonder dat de leesbaarheid eronder leed.

NRC begon in dat jaar Lexicon dan ook als broodletter te gebruiken. De krant werd twaalf jaar lang, tot 2013, in het door De Does ontworpen font gedrukt. De originele schetsen van de letters zijn opgenomen in de Bijzondere Collectie van de Universiteit van Amsterdam. De Does gaf een boek uit over zijn letters: Trinite & Lexicon. In 2003 werd de prachtige documentaire 'Systematisch Slordig' over het leven van de vormgever uitgezonden door de TROS in het kader van 'Kunst... omdat het moet”.

Bram de Does overleed eind 2015 in zijn woonplaats Orvelte aan slokdarmkanker. Hij en zijn letters leven nog altijd voort; in de Van Dale bijvoorbeeld, die nog altijd in het wonderschone Lexicon wordt gedrukt. U zult begrijpen dat ik er zeer trots op ben dat Op zoek naar George wordt gedrukt in deze beeldschone letter, met zo'n prachtig verhaal.

Wed, 04 January